Una eqqumiitsuliaq qulequtaqanngitsoq 2020-meersoq Ivalo Abelsenimit suliaavoq. Maajip 22-ani 2020-mi katersugaasuiviup 15-inik ukioqalerneranut atatillugu Nuummi Eqqumiitsulianik Saqqummersitsivimmit pisiarineqarsimavoq. Katersugaasiviup inuuimmini imminerminut tunissutaa. Eqqumiitsuliaq pappilissamik nammineq sanaamik suliaavoq, naasunik sikkerninillu panertitanik 42-nik assigiinngitsunik ikkussuiffigineqarsimasoq. Pappiliaq issoqqaarissunik 169-inut killorneqarsimavoq, ataatsimut angisuumik issoqqaarissunngorlugu katiterneqarluni.
Eqqumiitsuliap pileqqaarnera peqqissaartumik ingerlanneqarnikuuvoq. Ukiut tulleriiaat ingerlanerini Abelsen sikkersunik naasunillu aasami qaqqani pisuttuarnermini katersisarsimavoq. Ilaanni katersinermi ataatsimi pinngortitap pigisaanik annertuumik katersisarsimavoq, ilaannilu annikitsumik angerlaassisarsimalluni – nassaarisinnaasani katersortarsimavai. Ukiut arlallit ingerlanerini pinngortitamit katersani atorfissaqalernissaata tungaanut Abelsenip qerititsivimmiitittarsimavai. Pappiliaq eqqumiitsuliami atorneqartoq Abelsenip nammineerluni imilertakkanik qalipaaffissiamut pappilissamit sanasimavaa, sulilu masannerani naasut sikkersullu naqigussimavai, taamaalillutillu nippussorsimallutik. Qalipaatit pappilissamut masattumut seerisimasut pinngortitami qalipaatinik takussaasartunik takutitsipput – kajortoq-qorsorpaluttumit tunguusamut qaamasumut aappaluttumullu (1). Naasut sikkersullu assigiinngitsut 42-t atorneqarsimasut issoqqaarissut tamarmik immikkuullarissumik uumassusilimmillu isikkoqalersitsipput. Issoqqaarissut amerlasuut qalipaatai, naasui isikkuilu taamungaannaq katitigaagaluartut issoqqaarissoq ataatsimut isigigaanni oqimaaqatigiissaarpoq. Eqqumiitsuliap immini pissusissamisut naasussanik siaruartiterivoq, soorlu pinngortitami, taamungaannaagaluarluni kusanartortaqarpoq (1). Oqimaaqatigiissaaraluarluni eqqumiitsuliaq aamma nalunassuseqarpoq: Kalaallit Nunaata qaqqai katersorneqarnikuupput issoqqaarissunullu ilusilersorneqarnikuullutik, naasullu sikkersullu suli ilisarnaraluarlutik pissusissamisuunngitsutut ipput, pinngortitamiimmi peerneqarnikuugamik (1). Katersorneqarnikuupput, panertillugit, immikkoortiterlugit igalaamerngillu tunuanut ilineqarnikuullutik – pinngortitarsuup uumassusillip akerlianik pineqarlutik. Emanuel A. Petesernip, Grønlandsmaleritut taaneqartartup (Kalaallit Nunaannik qalipaasoq), ilulissanik, qaqqanik inunnillu kusanartunik qalipaasarneranik ilisimaneqarluartup pisarneratut, eqqumiitsuliaq Kalaallit Nunaanni pinngortitamik alianaatsunngortitsinngilaq. Ini, Abelsenip eqqumiitsuliaanik saqqummersitsivik, Kalaallit Nunaata pinngortitaanik imaqarpoq, eqqumiitsuliortup pinngortitamut misigisaanit, initussusaaniillu pilersinneqartut (1). Tamanna ilaatigut pinngortitap nammineq pissarititaanik atuinikkut, inimilu eqqumiitsuliani allani aamma timmissat isigai, sioqqat, timmissat meqqui, nutsat soqqat – Abelsenillu suliaani naasut. Kalaallit Nunanni pinngortitap alianaalluinnartumik takutinneqartarnera unammillerneqarpoq.
Abelsenip eqqumiitsuliap ilusaanik imaluunniit atortuinik misileraaneq qunuginngilaa, namminerlu oqartarpoq kajuminnermit tupigusunnermiillu ingerlanneqartarluni. Eqqumiitsuliamik pilersitsiniaraanni kajuminneq pigisariaqarpoq, isumassarsianillu nutaanik pilersitsigaangami misilerartariaqartarpai. Taamaammat eqqumiitsulioriaaseq ataaseq sivisuumik ingerlanneq ajorpaa, pikkunaalliulertarami imaluunniit nutaanik soqutigisaqalertarami paasiniarusunnerusaminik. Amerlasuut siornatigut suliarisarsimasaanik piserusuttaraluartut – ilaatigut eqqumiitsuliaq uani nassuiaatigineqartoq, piumaneqartorujussuuvoq – piumasaqarnerit malillugit eqqumiitsuliorneq ajorpoq, kajuminnerummi ingerlattaramiuk (2). Kisianni ilisarnaatit ilai eqqumiitsuliaata amerlanerpaartaani ingerlaqqittarput. Siullertut, titarnerit pisariitsut illugiiffaarissutsillu eqqumiitsuliamini atortarpai (3). Sooq eqqumiitsuliornermini periuseq taanna uterfigeqqittarnerlugu nalunerarlugu oqarsimavoq, periuseq taanna kajungeriffigisarsimavaa (2). Aamma pinngortitap pigisai atorlugit, ass. naasut, aalisakkat, orpiit avaalaqiakuluut ameraat puisillu amii atorlugit eqqumiitsulianik pilersitsisarpoq (3). Eqqumiitsuliornermik ilinniarfimmi ilinniarnermini ullut ilaanni panertumik sassaallerfigitissimavoq, tassanilu siullermeerluni eqqarsarsimavoq aalisakkap amia sumut allamut atorneqarsinnaanersoq (2). Tamanna aalisakkap amianik naqiterilluni misileraanermut saatsitsisimavoq, iluatsilluartumik, eqqumiitsuliammi tunuliaqutai uumassusilimmik nutaajusumik isikkoqalersitsipput (4). Eqqumiitsulianut misileraasarnera erseqqippoq, naqiterineq namminerlu pappilissanik sanaanik suliaasa saniatigut akrylinik, imilertakkanik aammalu kanngussanik kigartukkannik suliaqartarpoq (3). Suleriaatsimut kingullermut assersuutigineqarsinnaasut tassaapput Nuummi Bank Nordik-imi eqqumiitsuliaasa ilai, kanngussanut kigartukkat oxiderersimasut, Kalaallit Nunaata naasuinik sikkersuinillu assitalersorneqarsimasut (6). Abelsen aamma kalaallit frimærkenik arlalinnik allalersuinikuuvoq, eqqumiitsuliortutut namminersortutut aammalu ilaasortaaffigisani, Nunatsinni Eqqumiitsuliortut Peqatigiiffiat KIMIK aqqutigalugu (6).
Suliat taakku saniatigut Abelsen frimærkenik arlalinnik assitalersuisuusarpoq; imminermini eqqumiitsuliortutut aammalu KIMIK-imi ilaasortatut (6). Frimærket assitai ilaatigut tassaapput inuit, pinngortitaq, uumasut imaluunniit Abelsenip isumassarsiorfigilluartagaa: Sen Dorset kultuuri. Sen Dorsetip inui Canadamit Kalaallit Nunaannut ukiut 800 Kr.in.s. ikaarsimapput, itsarnisarsiuullu saarngit, nassut kigutillu kusanarluinnartumik qiperorneqarsimasut pinngortitami nassaarisarsimavaat. Abelsenip nassaat taakku isumassarsiorfigisarpai, Ilisimatusarfimmilu ilinniartuunermini Arktisk arkæologi sammineranili qalipattariaqarlugit misigisimavoq (2). Sooruna taama iliorsimasut, qanorlu suliaat kusanartut pilersinneqarsimappat? Nammineq oqaluttuaraa, kultuuri taanna soqutigiuaannassallugu, suliaallu isumassarsiorfigiuassallugit (2).
Abelsen KIMIK-imik ilaasortaavoq, 2023-imilu februaarip 16-ianit apriilip 30-ata tungaanut Nuummi Eqqumiitsulianik Saqqummersitsivimmi saqqummersitsinermi ”Ukioq / Vinter” imilertakkanik qalipagai arlallit saqqummersinneqarput, pisiarineqarsinnaallutik. Qalipagaani Kalaallit Nunaanni qaqqat qilallu takuneqarsinnaapput, piffissallu assigiinngitsut takutinneqarlutik. Ilaat tungujortunik taartunik qalipanneqarsimapput, unnuakkut taarneq takutinniarlugu, ilaallu qaaqat ullukkut qaamanerani takutinneqarlutik. Qalipakkami ataatsimi seqernup tarrilernerani qalipaat tunguusaq takutinneqarpoq. Pinngortitaraasit sammineqarpoq.
Eqqumiitsuliortoq pillugu:
Ivalo Abelsen (1971-) Eqqumiitsuliornermik Ilinniarfimmi aamma Århusimi Arkitekskolemi ilinniartuusimavoq, Nykøbing Falsterimi Seminariet for Formgivningimi eqqumiitsuliornermik ilusilersuinermilu ilinniartitsisutut naammassiniluulluni, aammalu Ilisimatusarfimmi kultuurit inuiaqatigiillu oqaluttuarisaaneranni kandidatitut ilinniarsimasuulluni.
Allaaserinnittoq: Karoline Støjbjerg Sejersen. 2023.
Najoqqutat:
(1): Nuummi Eqqumiitsulianik Saqqummersitsiviup YouTubeani video : https://www.youtube.com/watch?v=zUFbS4tMScE
(2): Ivalo Abelsenip apersorneqarnera, ulloq 13/4 2023, Karoline Støjberg Sejersenimit suliarineqartoq
(3): Tupaarnaq Rosing Olsen (red.): KIMIK ukiut 20 år, Nuuk: milik publishing, 1. udg., 2016
(4): Camilla Augutsinus: Grønlandske Nutidskunstnere, Dansk-Grønlandsk Kulturfond, 1. udg., 2004
(6): Ivalo Abelsenip nittartagaanut linki: https://ivaloabelsen.com/
* Oxydere: Iltimit sunnertitsineq, soorlu savimerngit iltimit sunnertinneqaraangamik qernertunngorsinnaasartut.